Πρόλογος

Στόχος του παρόντος συγγράμματος είναι η παρουσίαση των εννοιών στο πεδίο «Επιστήμη της Πληροφόρησης» με τη μορφή ενός ορολογικού λεξικού.

Το έργο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος για τα ηλεκτρονικά ακαδημαϊκά συγγράμματα Κάλλιπος. Τα μέλη της ομάδας που εργάστηκαν είναι: Κώστας Βαλεοντής, Σαράντος Καπιδάκης, Υπαπαντή Κύττα, Κατερίνα Τοράκη και Στέλλα Χατζημαρή. Η γραφιστική και τεχνική υποστήριξη έγινε από τον πληροφορικό Άλκη Μπακαρό.

Κατά τη δημιουργία του Λεξικού, προσπαθήσαμε να εφαρμόσουμε κανόνες και πρακτικές δημιουργίας και παρουσίασης ορολογικών λεξικών, ακολουθώντας σχετικά πρότυπα ορολογίας και ορογραφίας, καθώς και άλλα συναφή έργα.

Προσδοκούμε αυτό το Λεξικό, με την παρούσα προσπάθεια καταγραφής και καθιέρωσης της ορολογίας του κλάδου, να αποτελέσει ένα δυναμικό ορολογικό προϊόν, χρήσιμο τόσο στην εκπαιδευτική όσο και στην επαγγελματική διαδικασία, αλλά και γενικότερα στην ενημέρωση κάθε ενδιαφερόμενου γύρω από τις έννοιες, τους όρους και τη χρήση τους στο πεδίο της επιστήμης της πληροφόρησης. Το λεξικό είναι διαθέσιμο για αναζήτηση και στη διαδικτυακή έκδοση (https://liblex.gr/), η οποία επικαιροποιείται διαρκώς και εμπλουτίζεται με νέα λήμματα.

Στο πλαίσιο αυτό, αισθανόμαστε ότι οφείλουμε να κάνουμε ειδική μνεία σε πρόσωπα και φορείς το έργο των οποίων ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο για το παρόν λεξικό. Με τα πρόσωπα αυτά είτε ήρθαμε απευθείας σε επικοινωνία είτε χρησιμοποιήσαμε τα έργα τους.

Αρχικά, οφείλουμε να κάνουμε μνεία στη σπουδαία δασκάλα Νίνα Σκανδάλη, η οποία, με τα βιβλία της, με τη διδασκαλία και τη γενικότερη παρουσία της, συνέβαλε καθοριστικά, με βαθιά επιστημονική γνώση και πληρότητα, σε όλες τις περιοχές της Επιστήμης της πληροφόρησης και τεκμηρίωσης από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και για περίπου τρεις δεκαετίες.

Ομοίως, οφείλουμε να αναφερθούμε στον επίσης σπουδαίο δάσκαλο Γεώργιο Κακούρη, ο οποίος, πέραν των άλλων, ήταν ο δημιουργός του πρώτου βιβλιοθηκονομικού λεξικού στα ελληνικά.

Καθοριστική είναι η συνεισφορά του Γιώργου Μπώκου στην αποκάλυψη και ερμηνεία των αναδυόμενων νέων περιοχών σε σχέση με την πληροφορία και τις νέες τεχνολογίες. Η συμβολή, επίσης, της Μαρίας Σκεπαστιανού στα θέματα συντήρησης, παρά το σύντομο του βίου της, αποτυπώθηκε στο παρόν λεξικό με την αξιοποίηση του πολύτιμου έργου της.

Η συνεισφορά της Εθνικής Βιβλιοθήκης είναι διαρκώς πολύτιμη στην υποστήριξη του έργου των βιβλιοθηκών και των αρχείων.

Ειδική αναφορά οφείλουμε να κάνουμε στην Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ), το έργο της οποίας είναι αναμφισβήτητα καθοριστικό για την υποστήριξη, με επιστημονικό τρόπο και με τεκμηρίωση, των ζητημάτων ελληνικής γλώσσας και ορολογίας. Η συνεισφορά της ΕΛΕΤΟ στην ανάπτυξη της ορολογίας στο πεδίο της επιστήμης της πληροφόρησης είναι πολύτιμη. Η παρουσία της στο λεξικό είναι διαρκής τόσο μέσα από την ελεύθερη αξιοποίηση του έργου της, δηλαδή τις βάσεις ορολογικών δεδομένων (INFORTERM, TELETERM, TERMTERM), τα γλωσσάρια και τα άλλα εργαλεία που έχει αναπτύξει και διαθέτει ελεύθερα από τον ιστότοπό της (https://eleto.gr/), όσο και με τη συμμετοχή του Προέδρου της Κώστα Βαλεοντή στην ομάδα σύνταξης του παρόντος λεξικού.

Επίσης, πρέπει να αναφερθούμε στο πολύ σημαντικό έργο εκδόσεων αρχειονομίας από την Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, και ιδιαιτέρως στη Χριστίνα Βάρδα, στον Νίκο Καραπιδάκη, στον Νίκο  Παντελάκη, στην Αμαλία Παππά και στον Ζήσιµο Χ. Συνοδινό, για τη συμβολή τους στην απόδοση στα ελληνικά εγχειριδίων και προτύπων αρχειονομίας, που αποτελούν μια ουσιαστική πηγή εργασίας για το πεδίο αυτό. Ξεχωριστή αναφορά κάνουμε στον αρχειονόμο Νέστορα Μπαμίδη, το λεξικό αρχειονομίας του οποίου είναι μια από τις βασικές πηγές και του παρόντος λεξικού, αλλά και στον Ανδρέα Μπάγια, το έργο του οποίου για την αρχειονομία επίσης αποτέλεσε σημαντική πηγή μας.

Ομοίως, χρήσιμη πηγή στο λεξικό αποτέλεσε το έργο του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, όπως η ελληνική έκδοση του ταξινομικού σχήματος Dewey και το πολιτιστικό περιεχόμενο στην πλατφόρμα SearchCulture.

Οφείλουμε επίσης ν’ αναφερθούμε στην παλαίμαχη Αμερικανίδα βιβλιοθηκονόμο Joan M. Reitz, η οποία, απαντώντας θερμά σε μήνυμά μας, έδωσε την άδεια να χρησιμοποιήσουμε τους ορισμούς του λεξικού της με το ακρώνυμο ODLIS για τη βιβλιοθηκονομία και την επιστήμη της πληροφόρησης.

Και βέβαια, το έργο αυτό πραγματοποιείται ως επιστέγασμα μεγάλης προσπάθειας των μελών της ομάδας σύνταξης και ως μελών των επιτροπών Τυποποίησης του ΕΛΟΤ (Καπιδάκης, Κύττα, Τοράκη, Χατζημαρή στην Επιτροπή ΕΛΟΤ/ΤΕ 22 Τεκμηρίωση και Πληροφόρηση και Βαλεοντής, Τοράκη στην Επιτροπή ΕΛΟΤ/ΤΕ 21 Ορολογία – Γλωσσικοί πόροι). Βεβαίως, το παρόν λεξικό δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς τη συμβολή όλων των μελών των Επιτροπών αυτών από το 1978 που συστάθηκαν με πρωτοβουλία του ΤΕΕ μέχρι σήμερα (όπως οι Γιώργος Μπώκος, Νίνα Σκανδάλη, Γιώργος Σκρέτας, Άννα Σολωμού, Παναγιώτης Σχίζας, Φίλιππος Τσιμπόγλου κ.ά.). Ξεχωριστή αναφορά θα θέλαμε να κάνουμε στις παλαίμαχες συναδέλφισσες, μέλη της ΤΕ 22, Γιάννα Δημοπούλου, Ματίνα Τσάφου και Ελευθερία Χαλβαδάκη που είχαν καθοριστική συμβολή κατά την εκπόνηση του Ελληνικού Προτύπου Ορολογίας στην Πληροφόρηση ΕΛΟΤ 1381 (και όχι μόνο). Σημαντική, επίσης, είναι η συμβολή και διαρκής υποστήριξη στο τυποποιητικό και ορολογικό έργο των Επιτροπών από τον ΕΛΟΤ και ιδιαίτερα από τον Γιάννη Σαριδάκη και παλαιότερα τον Βασίλη Φιλόπουλο.

Επίσης, συμβουλευτήκαμε το έργο τους ή επικοινωνήσαμε απευθείας με συναδέλφους, συναδέλφισσες και άλλους ή άλλες ειδικούς, όπως οι Ιωάννα Ανδρέου, Διονύσης Βαλάσης, Σπύρος Ζερβός, Γιάννης Κόκκωνας, Δάφνη Κυριάκη-Μάνεση, Μανόλης Πεπονάκης και άλλοι πολλοί με τους οποίους είχαμε μακροχρόνια συνεργασία σε ζητήματα ορολογίας στο πεδίο της πληροφόρησης. Ευχαριστούμε τις συναδέλφισσες Μαρία Αραπάκη, Μαρία Γατσούλη, Χρυσάνθη Γεωργούλη, Μαρία-Ειρήνη Μούντζια και άλλες ή άλλους που σίγουρα μας διαφεύγουν, αλλά που με μεγάλη προθυμία μας παρείχαν φωτογραφίες, πληροφορίες από λεξικά και άλλο χρήσιμο υλικό για το λεξικό.

Τέλος, επειδή για να συνταχθεί και να παραδοθεί το λεξικό με όσο γίνεται μεγαλύτερη πληρότητα και αξιοπιστία χρειάστηκε να αφιερώνουμε πολλές ώρες μέσα στη μέρα, οφείλουμε ευγνωμοσύνη στους ανθρώπους που είναι γύρω μας και ανέχτηκαν την απουσία μας αγόγγυστα.

Παραδίδουμε το παρόν με τη σημείωση ότι μπορεί να έχει αδυναμίες, ελλείψεις, ακόμη και λάθη και γι’ αυτό παρακαλούμε κάθε αναγνώστρια και κάθε αναγνώστη, αν εντοπίσει τέτοια σημεία, να τα κοινοποιήσει στην ομάδα σύνταξης. Θέλουμε και ελπίζουμε το λεξικό να γίνει μια χρήσιμη πηγή για φοιτητές και φοιτήτριες, εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες αλλά και για κάθε ενδιαφερόμενο και ενδιαφερόμενη για τα θέματα που πραγματεύεται.